<!-- /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-parent:""; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; text-align:right; direction:rtl; unicode-bidi:embed; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";} @page Section1 {size:595.3pt 841.9pt; margin:1.0in 1.25in 1.0in 1.25in;} div.Section1 {page:Section1;} -->

داروهای اعصاب مظلوم واقع شده اند 

یکی از نگرانی‌های مردم درباره درمان‌های روان‌پزشکی مربوط به داروهای اعصاب و روان است که فکر می‌کنند اعتیادآورند و یا عوارض زیادی به همراه دارند؟

باید تعریف ما از اعتیاد مشخص شود. مثلا اگر فردی قرص قند یا قرص فشار خون مصرف ‌کند و وقتی یک روز آن را نخورد، قند یا فشار خون او بالا برود، باید بگوییم به قرص قند یا فشار خون اعتیاد دارد؟ اگر اعتیاد این است، پس بیشتر درمان‌های پزشکی اعتیاد هستند. در این صورت باید بگوییم اعتیاد چیز خوبی است، ولی این‌طور نیست.

به نظر من، داروهای اعصاب و روان هم مثل بیماران اعصاب و روان، مظلوم واقع شده‌اند. زمانی ما می‌گوییم فردی اعتیاد پیدا کرده است که شاید فرد اصلاً مشکلی نداشته و برای مثال از سر کنجکاوی اقدام به سوء مصرف مواد کرده و پس از آن به دارو وابسته شده و هر روز به میزان مصرف او اضافه و متقابلا از کارایی او کاسته شده است.

ولی وقتی که ما یک داروی اعصاب و روان تجویز می‌کنیم، فرد با علایم و مشکلات یک بیماری اعصاب و روان مواجه بوده، طوری که موجب افت کاری او شده و با مصرف این داروها انتظار می رود کارایی او افزایش پیدا کند و در غیر این صورت درمان صحیح انجام نشده است و پس از مدتی از میزان دارو کاسته می‌شود.

فرد معتاد هر روز که مواد خود را مصرف می‌کند، به فکر مصرف فردای خود نیز هست، ولی فردی که تحت درمان است، به این فکر است که چه زمانی داروهای خود را قطع ‌خواهد کرد.

متاسفانه در بیشتر درمان‌ها، دیر مراجعه کردن بیمار و یا مداخله او در چگونگی مصرف داروها و یا تجویز ناصحیح دارو از سوی بعضی از همکاران پزشک موجب می‌شود، بیمار به سریع الاثرترین دارو از خانواده بنزودیازپین‌ها مانند لورازپام، آلپروزولام، دیازپام، کلرودیازپوکساید، اگزاپام و... که جزو داروهای فرعی ما هستند وابستگی پیدا کند، وگرنه به طور قاطع می‌گویم که داروهای اصلی روان‌پزشکی اعتیاد آور نبوده و عوارض آنها نیز از دیگر داروهای پزشکی بیشتر نیست.

علت بیماری‌های اعصاب و روان چیست؟ خود مردم چه قدر می‌توانند در پیشگیری و درمان بیماری خود دخالت داشته باشند؟

سه عامل اصلی در بروز یک بیماری اعصاب و روان دخالت دارد:

بیولوژیک بدن:

یعنی تغییراتی که در سطح هورمون‌ها، سلول‌ها و مواد بیوشیمیایی ‌بدن اتفاق می‌افتد و یا وجود یک ژن خاص می‌تواند موجب ظهور یک بیماری شود.

روان فرد:

طرز تفکر یک فرد، شناخت او از اتفاقات و افراد پیرامون خود، چگونگی بروز هیجانات و کنترل آن، نوع قضاوت کردن‌های او، چگونگی سازش‌پذیری، کنترل استرس و ... در بروز یک اختلال می‌توانند نقش داشته باشند.

مسایل اجتماعی:

مسایل اجتماعی ناشی از حضور فرد در یک محیط و یا ارتباط او با دیگر افراد ایجاد می‌شود. حوادث ناگوار، خبرهای بد، دیدن صحنه‌های ناخوشایند، فشارها، استرس‌های شغلی و محیطی نمونه‌هایی از مسایل اجتماعی هستند.

به جز در بعضی موارد، هر سه عامل فوق در این بیماری‌ها سهم دارند و شاید به همین دلیل است که در مفهوم عام، پیشگیری اولیه کار پیچیده ای است و باید از کودکی روی افراد کار کرد تا میزان به خطر افتادن بهداشت روان آنها را کم کرد.

امروزه ثابت شده است که ورزش کردن، آموزش راه‌های کنترل استرس، کمتر در معرض استرس بودن، مثبت نگری و اعتقادات دینی و گاهی حتی بی اطلاعی از بعضی خبرها می‌تواند در کاهش خطر بروز اختلال نقش داشته باشد که ما در توصیه‌های خود به بیماران یا خانواده آنها، این موارد را تذکر می‌دهیم.

همین جا باید این نکته را یادآور شوم که، همچنان که برای یک بیمار دیابتی یا قلبی، پزشک توصیه‌هایی را برای بهبود حالش بیان می کند، ولی اگر علایم بیماری او آنقدر شدید باشد که با توصیه‌های غیر دارویی رفع نشود، اقدام به تجویز دارو می‌کند، در زمینه بیماری های اعصاب و روان نیز همین گونه است و گاهی این توصیه‌ها تا یک سطحی از درمان موثرند و بعضی مواقع مجبور به تجویز دارو هستیم.

دکتر محمد مهدی قاسمی - متخصص اعصاب و روان

مصاحبه کننده: دکتر مجتبی جوان بختی

*مطالب مرتبط:

بیماری روانی چیست؟

درباره ی بیماری های شدید روانی چه می دانید؟

شناخت بیماری های روانی

علائم بیماری های روانی و روش های درمان

 اسلام و سلامت روان

آشنایی با داروهای ضد افسردگی و عوارض آنها